Chirurgische menopauze
Leestijd: 10 min.
Een operatie is de laatste behandeloptie voor PMDD/PME. Je komt hier alleen voor in aanmerking als is gebleken dat voorgaande (op bewijs gebaseerde) behandelingen niet hebben geholpen. Bij een operatie worden de eierstokken en vaak de baarmoeder verwijderd, met als gevolg dat je direct in de menopauze terecht komt, dit wordt ook wel een chirurgische menopauze wordt genoemd.
Er zijn veel factoren die afgewogen moeten worden om zo’n operatie als deze te ondergaan, waaronder medische geschiktheid, de kans op succes van de behandeling en persoonlijke voorkeuren. Hoewel er veel informatie online te vinden is over de menopauze, kan het moeilijk zijn om de juiste informatie te vinden over de chirurgische menopauze vooral voor mensen met PMDD/PME.
Op deze pagina behandelen we de basisprincipes van de operatie voor PMDD/PME en ook de chirurgische menopauze.
Waarom ondergaan vrouwen een operatie voor PMDD/PME?
Een operatie voor een premenstruele aandoening is een grote beslissing met levenslange gevolgen voor het lichaam. Het verwijderen van je eierstokken is een ingrijpende procedure die onmiddellijk symptomen van chirurgische menopauze en menopauze veroorzaken. De beslissing om een operatie te ondergaan als deze is iets waar je goed over na moet denken en daar zeker niet lichtvaardig over moet zijn. Alleen wanneer je alle andere, op bewijs gebaseerde behandelingen, hebt ondergaan en je nog steeds aan ernstige symptomen lijdt die je ervan weerhouden om normaal te kunnen functioneren, kan een operatie een levens veranderende, effectieve behandeling zijn.
“SSRI's werkten redelijk goed voor mij in mijn twintiger jaren. Mijn symptomen waren lange tijd goed beheersbaar.
Toen ik in de dertig was, verslechterden mijn symptomen behoorlijk, ondanks dat ik door alle behandelingsopties heen werkte, werkte niets meer en voelde ik me vaak slechter. Het kostte me een tijdje om te begrijpen dat een operatie een optie zou kunnen zijn - ik las veel blogs en sloot me aan bij groepen. Uiteindelijk had ik het gevoel dat ik geen opties meer had en mijn leven terug wilde. "
- Patiëntervaring -
Wat doet de operatie en werkt het?
Het verwijderen van de baarmoeder (hysterectomie) wordt vaak genoemd als behandeling voor PMDD. Een verwijdering van de baarmoeder zonder de eierstokken mee te nemen is GEEN behandeling voor PMDD. Bij de operatie voor PMDD is het essentiële onderdeel van de procedure juist het verwijderen van beide eierstokken (bilaterale ovariëctomie). PMDD is een ernstige negatieve reactie in je hersenen op de natuurlijke stijging en daling (fluctuaties) van oestrogeen en progesteron, veroorzaakt door je ovulatie, een proces dat plaatsvindt in je eierstokken. Door je eierstokken te verwijderen (wanneer alle andere vormen van cyclusonderdrukking niet hebben gewerkt), verwijder je de ovulatie en verwijder je in het gevolg daarvan de fluctuaties.
Voor de operatie (fluctuerende hormoonspiegels)
PMDD wordt veroorzaakt door een gevoeligheid in de hersenen voor de natuurlijke hormoonfluctuaties die optreden als onderdeel van de menstruatiecyclus. De hersenen reageren negatief op die ups en downs van de geslachtshormonen.
Na de operatie (stabiele hormoonspiegels)
Door de eierstokken te verwijderen, en dus de ovulatie/menstruatiecyclus te verwijderen, en door oestrogeentherapie (HRT) te gebruiken om de hormoonspiegels gelijk en stabiel te houden, verwijder je de fluctuaties die PMDD-symptomen veroorzaken.
Wat is de juiste operatie?
Wanneer je een operatie bespreekt, zul je vaak mensen horen praten over het verwijdering van de baarmoeder. Dit is een verkeerde benadering voor PMDD/PME. Wanneer de operatie wordt ingezet als laatste behandeling voor PMDD/PME, zijn het juíst de eierstokken die verwijderd moeten worden omdat de eierstokken voor die hormoonfluctuaties zorgen wat PMDD-symptomen geeft. Het operatief verwijderen van beide eierstokken wordt een 'bilaterale ovariëctomie' genoemd.
Na verwijdering van de eierstokken wordt HRT (Hormone Replacement Therapy) ingezet om overgangsklachten, bot- en hartrisico's te verminderen. Als alleen oestrogeen gebruikt wordt geeft dat uiteindelijk een opeenhoping van het baarmoederslijmvlies. Om dit te voorkomen is progesteron nodig om dat opgehoopte baarmoederslijmvlies kwijt te raken. Aangezien heel veel vrouwen met PMDD gevoelig zijn voor progesteron (wat PMDD-symptomen kan geven), is het toevoegen van progesteron niet een eerste keuze. Daarom wordt in heel veel gevallen naast de eierstokken óók de baarmoeder verwijderd. Wanneer progesteron wel goed door de vrouw wordt verdragen, dan kan de baarmoeder worden behouden en wordt er na de operatie een gecombineerde HRT ingezet. Dat is een hormoontoevoeging van oestrogeen en progesteron samen.
De patient verdraagt progesteron
Als je weet dat je progesteron verdraagt, dan is alleen het verwijderen van beide eierstokken voldoende. Je arts kan ook voorstellen om erbij je eileiders te verwijderen. Je baarmoeder (hals en mond) blijven behouden. Er wordt na deze operatie een gecombineerde HRT ingezet. Dat is een hormoontoevoeging van oestrogeen en progesteron samen.
De patient verdraagt GEEN progesteron
Als je weet dat je GEEN progesteron verdraagt, dan is het verwijderen van beide eierstokken niet voldoende. Ook zal de baarmoeder verwijderd moeten worden. Dit wordt een totale hysterectomie met bilaterale ovariëctomie (THBO) genoemd. Er wordt na deze operatie een HRT ingezet met alleen oestrogeen erin.
-
Baarmoeder
-
Eileiders
-
Eierstokken
-
Endometrium
-
Baarmoederhals
-
Vagina
Wat is een chirurgische menopauze?
Chirurgische menopauze (soms 'surmeno' genoemd) is een chirurgisch geïnduceerde menopauze die verwijst naar de postmenopauzale (lage) hormoontoestand die optreedt na chirurgische verwijdering van beide eierstokken. Wanneer beide eierstokken zijn verwijderd, verwijdert dit de belangrijkste bron van oestrogeen, progesteron en testosteron in je lichaam. Dit betekent dat je geen menstruatiecyclus meer hebt en dat je je in de chirurgische menopauze bevindt.
Wanneer er maar één eierstok wordt verwijderd, leidt dit niet tot een chirurgische menopauze. De resterende eierstok blijft elke maand een normale hormooncyclus produceren. Als je alleen je baarmoeder verwijdert met behoud van je eierstokken dan zal je ook geen chirurgische menopauze ervaren. Je menstruatiecyclus loopt iedere maand dan gewoon nog door zoals je gewend bent, alleen er vinden dan geen bloedingen meer plaats. Een baarmoederverwijdering zonder verwijdering van je eierstokken is geen behandeling voor PMDD.
Beide eierstokken moeten dus worden verwijderd voor de behandeling van PMDD.
Wat zijn de symptomen van een chirurgische menopauze?
Symptomen van een chirurgische menopauze worden veroorzaakt door een oestrogeentekort. Na het operatief verwijderen van beide eierstokken kom je onmiddellijk in de postmenopauze. Als je hormoonspiegels dalen, kun je plotselinge overgangsklachten krijgen. Deze kunnen licht, matig of ernstig zijn. Ze kunnen ook langdurig zijn, maar individuele ervaringen variëren. Deze symptomen kunnen worden geminimaliseerd door HRT (Hormone Replacement Therapy) te gaan gebruiken. HRT kan veilig langdurig worden toegepast, behalve in bepaalde omstandigheden.
Symptomen van de chirurgische menopauze kunnen o.a. bestaan uit:
-
Opvliegers en zweten
-
Gewrichts- en spierpijn
-
Abnormaal verdrietig of bezorgd zijn
-
Vaginale droogheid, vaak moeten plassen
-
Laag libido, pijnlijke seks
-
Hoofdpijn, slaapproblemen, huidveranderingen
Gezondheidsrisico's op de lange termijn.
De ultra lage oestrogeenspiegels tijdens de chirurgische menopauze kunnen vervelende menopauzeklachten veroorzaken, maar wat nog belangrijker is, ze kunnen de lengte en kwaliteit van je levensduur verkorten door het risico op verschillende gezondheidsproblemen te vergroten, zoals:
-
Osteoporose en gebroken botten
-
Hart- en vaatziekten (bijv. hartaanval, beroerte)
-
Dementie en de ziekte van Parkinson
-
Psychiatrische stoornissen (bijv. stemmings- en/of angststoornissen)
-
Vulvaire en vaginale atrofie
-
Slaapstoornissen (bijv. aanhoudende en verminderde slapeloosheid)
-
Hoger risico op overlijden door welke oorzaak dan ook
Samenvattend is het bekend dat de chirurgische menopauze alle bovengenoemde symptomen en gezondheidsrisico's met zich mee kunnen brengen. Deze kunnen over het algemeen worden verminderd of geëlimineerd door HRT te gaan gebruiken tot aan de typische leeftijd van de menopauze (51 jaar). De meeste mensen in de chirurgische menopauze kiezen ervoor om een bepaald niveau van oestrogeen tot ten minste 60 jaar voort te zetten om verlichting van de symptomen te behouden.
WELKE OPERATIES RESULTEREN IN EEN CHIRURGISCHE MENOPAUZE?
De volgende operaties zullen leiden tot een chirurgische menopauze:
Verwijdering van beide eierstokken
Verwijdering van beide eierstokken en beide eileiders
Verwijdering van beide eierstokken en de baarmoeder
(De baarmoederhals kan ook verwijderd worden, afhankelijk van de reactie op de HRT)
Verwijdering van beide eierstokken, beide eileiders en de baarmoeder
(De baarmoederhals kan ook verwijderd worden, afhankelijk van de reactie op de HRT)
Verwijdering van beide eierstokken, beide eileiders, de baarmoeder, de baarmoedermond en de bijbehorende bekkenbanden en lymfeklieren. Deze operatie wordt meestal uitgevoerd wanneer iemand kanker van de baarmoederhals, eierstokken, eileiders of baarmoeder heeft. Het is geen standaardbehandeling voor PMDD/PME.
Wat is het verschil tussen een natuurlijke en een chirurgische menopauze?
Een natuurlijke menopauze treedt op wanneer de eierstokken stoppen met het afgeven van eitjes en als gevolg daarvan dalen de niveaus van de geslachtshormonen (oestrogeen, progesteron en testosteron). De gemiddelde leeftijd waarop een vrouw haar natuurlijke menopauze bereikt is 51 jaar, maar elk moment na 45 jaar wordt als 'normaal' beschouwd. De jaren hieraan vooraf wordt de peri-menopauze genoemd, die maanden of zelfs jaren kan duren. Menstruaties worden in deze periode vaak zwaarder en/of sporadischer en menopauzeklachten (bijv. nachtelijk zweten, opvliegers of vaginale droogheid) beginnen te verschijnen. Als de menopauze optreedt tussen de 40 en 45 jaar, wordt dit de vroege menopauze genoemd. Een op de honderd vrouwen ervaart de menopauze onder de 40 jaar - dit wordt premature menopauze of premature ovariële insufficiëntie (POI) genoemd.
Zodra je beide eierstokken operatief verwijderd zijn, is de overgang naar de menopauze onmiddellijk en staat bekend als de chirurgische menopauze. Je zit direct in de postmenopauze. De symptomen kunnen plotseling en intenser zijn dan die van de natuurlijke menopauze, vooral bij jongere vrouwen. Plotselinge symptomen van de postmenopauze treden vaak snel op na een operatie en kunnen onaangenaam of beangstigend zijn. Het is dan ook erg belangrijk om samen met je arts het na-traject van tevoren goed door te spreken en op orde te hebben. Of en welke HRT je bijvoorbeeld gaat gebruiken.