Chemische menopauze is een term die wordt gebruikt om in een tijdelijke (en omkeerbare) menopauzale toestand te gaan die ontstaat door het gebruik van een medicijn genaamd Gonadotropin Releasing Hormone Analogues (GnRHa) - een type medicijn dat inwerkt op de hypofyse in de hersenen om de ovulatie en productie te onderdrukken van ovariële hormonen. Door de eierstokken af te sluiten, wordt de menstruatiecyclus volledig onderdrukt en elimineert het de fluctuaties die tot PMDD-symptomen leiden. GnRHa wordt ingezet als je geen verlichting van symptomen hebt gevonden door minder invasieve behandelingen. 

​

Let op: je moet voorbehoedsmiddelen blijven gebruiken tijdens het gebruik van een GnRHa-behandeling, spreek met je arts over welke methode het beste werkt voor jouw omstandigheden. 

​

Hoe Werkt Het? 

Gonadotropine-afgevende hormoonanalogen (GnRHa) zijn geneesmiddelen die inwerken op de hypofyse in de hersenen om een tijdelijke menopauze te veroorzaken. Door de communicatie tussen de hersenen en de eierstokken die tot ovulatie en hormoonproductie leidt, te voorkomen, leidt het tot een lage, stabiele hormonale omgeving die lijkt op de menopauze. Dit wordt ook wel een 'chemische menopauze' genoemd. Door de fluctuaties die optreden tijdens een menstruatiecyclus 'af te vlakken', kunnen artsen/specialisten 'testen' of de patiënt PMDD heeft en niet een andere aandoening.

Geen hormonale schommelingen = geen PMDD-symptomen. 

​

Voorbeelden van deze medicijnen zijn Lupron, Decapeptyl, Orilissa en Zoladex. Ze worden vaak samen met HRT (Hormone Replacement Therapy) voorgeschreven om een constante, continue dosis hormonen te hebben. GnRHa helpt ook bij het bevestigen van een nauwkeurige diagnose van PMDD, aangezien de symptomen zullen verdwijnen (d.w.z. niet optreden) wanneer de cyclus volledig is onderdrukt. Als je echter een andere aandoening hebt die premenstrueel verergert (bekend als PME), biedt GnRHa mogelijk geen verlichting van die aandoening, aangezien de biologische oorzaak van het probleem anders is dan PMDD. 

De chemische menopauze fungeert ook als een gelegenheid om te testen of de vrouw HRT kan 'verdragen'. Dit is vooral belangrijk voor mensen met een emotionele hormoongevoeligheid zoals PMDD; studies suggereren dat elke verandering in hormoonspiegels symptomen kan veroorzaken bij die vrouwen, maar dat die symptomen gemiddeld na een maand af nemen en verdwijnen. Daarom is geduld en ondersteuning nodig om de effecten van een behandelingswijziging te evalueren. De symptomen in de eerste 4 tot 6 weken na het begin van gebruik van HRT (of bij eventuele veranderingen in de HRT), verdwijnen meestal.

 

Dus hoewel het een moeilijke start kan zijn, kunnen velen vrouwen met PMDD HRT gebruiken tijdens de chemische of chirurgische menopauze.   

Dit proces is belangrijk omdat het helpt om te bepalen of het veilig is om door te gaan met de operatie en het kan ook helpen beslissen of je naast het verwijderen van de eierstokken een hysterectomie (verwijdering van de baarmoeder) nodig hebt.  

Als het toevoegen van GnRHa plus hormoon de PMDD-symptomen verbetert, maar de vrouw kan of wil niet doorgaan met de GnRHa-behandelingen, kan aan vrouwen een totale hysterectomie met bilaterale ovariëctomie worden aangeboden (verwijdering van de baarmoeder en beide eierstokken) om voor eens en voor altijd de hormonale flux te verwijderen die symptomen veroorzaakt. Bilaterale ovariëctomie (verwijdering van de eierstokken) elimineert hormooncycli en elimineert gewoonlijk cyclische symptomen bij mensen met PMDD.  

 

Waarom worden hormonen weer toegevoegd?

PMDD wordt veroorzaakt door een gevoeligheid in de hersenen voor de hormoonfluctuaties die optreden als onderdeel van de ovulatie en de luteale fase van de menstruatiecyclus. Door die fluctuaties 'af te vlakken' en een gestage dosis hormonen 'toe te voegen' - vermijd je de fluctuaties en bescherm je jezelf tegen opvliegers, nachtelijk zweten en verlies van botdichtheid, en om je gezondheid van hart en hersenen te behouden.  

Het zijn dus eigenlijk de schommelingen die we proberen te vermijden - in plaats van de hormonen zelf.

 

Veel patiënten met PMDD verdragen geen behandelingen op basis van progesteron, dus wanneer transdermaal oestrogeen wordt gebruikt, wordt de laagst mogelijke dosis progesteron of progestageen aanbevolen om de negatieve effecten te minimaliseren. 

​

Onderzoek naar de behandeling met GnRHa bij PMDD heeft aangetoond dat symptomen die aanvoelen als PMDD, vaak terugkeren tijdens de eerste maand van hormoonaanpassing (met behulp van HRT), maar verdwijnen nadat hormonen ongeveer een maand stabiel zijn gebleven. Patiënten denken er vaak aan om in deze periode te stoppen met het toevoegen van hormonen, in de overtuiging dat ze de hormonen in hun lichaam gewoonweg helemaal niet kunnen verdragen. Dit is echter een misverstand, aangezien studies aantonen dat als je manieren kunt vinden om die eerste maand te doorstaan, de symptomen die werden veroorzaakt door HRT, weer verdwijnen ondanks dat de hormonen een constante dagelijkse dosis blijven.  

 

Wat zijn de verschillende soorten GnRHa?

En hoe wordt het toegediend? GnRHa's zijn momenteel verkrijgbaar als een neusspray, een injectie en een implantaat (ook geleverd via injectie). Het meest gebruikte middel is de injectie genaamd  Lucrin (Leuproreline) en de implantaat Zoladex (Gosereline) waardoor de hormoonproductie door de eierstokken wordt stilgelegd en er een omkeerbare menopauze ontstaat waarin je hormoonspiegels erg laag en vlak blijven. Er zijn mogelijk verschillende versies beschikbaar, afhankelijk van waar je woont (welke land beschikbaar) en gezondheidszorgsysteem. Bespreek met uw specialist wat zij je kunnen bieden. 

Alle GnRH-analogen lijken chemisch erg op elkaar, maar ze komen in verschillende vormen voor: 

​

- Subcutaan * als injectie of als implantaat. 

Deze injecties worden ofwel in de bil ofwel in de buik toegediend. Ze hebben geen vergunning voor      zelftoediening, dus u moet ze door een verpleegkundige laten toedienen.  
Afhankelijk van het type/merk medicatie dat u wordt aangeboden, zijn ze verkrijgbaar in verschillende sterktes en in maandelijkse of driemaandelijkse versies/depots. 

* Dit betekent dat het onder de huid gaat. 

 

- Neusspray 

Neussprays zoals Synarel (Naferelin) worden een of twee keer per dag gebruikt (volg altijd de instructies op je specialist). 

​

"Ik ben blij dat iemand me heeft gewaarschuwd voor de rare smaak van Synarel - het is een beetje vreemd en als een raar zout water of zwembadwater! Je went er wel snel aan en ik kreeg al snel de gewoonte om vlak voor het slapengaan mijn 'spray' te doen! " - Patiëntervaring - 

 

Hoe Zal Ik Me Voelen Als Ik Met Deze Behandeling Start? 

Deze ervaring zal van patiënt tot patiënt verschillen. Sommige mensen zullen zich meteen beter voelen - hun eierstokken zullen snel stoppen, ze hebben minimale symptomen van deze 'stopzetting' en ze beginnen met HRT met minimale symptomen. Voor anderen is er een mix van ervaringen.

Door de eierstokken af te sluiten, kom je in een menopauzale toestand - en veel symptomen van de menopauze kunnen veel op PMDD lijken! Sommigen kunnen ongewenste bijwerkingen krijgen. Meestal zijn dit opvliegers, verminderde zin in seks, hoofdpijn, stemmingswisselingen waaronder depressie, vaginale droogheid en verandering van de borstomvang.

Deze symptomen betekenen dat de medicatie werkt en is geen reden om te stoppen. HRT wordt gebruikt om het lage gehalte aan hormonen tegen te gaan en als u deze symptomen voelt, moet uw HRT dosis worden aangepast. 

 

"Ik wou dat iemand me had gewaarschuwd dat het moeilijk is om in de menopauze te zijn! Voor degenen onder ons die gevoelig zijn voor hormoonfluctuaties, kan de plotselinge neerwaartse daling van hormonen buitengewoon zwaar zijn. Het voelde een tijdje als een constante PMDD en niemand vertelde me dat het zo kon zijn. Ik voelde niet meteen veranderingen het werd na 2/3 maanden behoorlijk zwaar. Met de HRT-toevoeging, begon ik me beter te voelen na een aantal weken en werd ik stabiel. "  - Patiëntervaring - 

​

Chemische menopauze kan een moeilijk proces zijn voor mensen met dergelijke gevoeligheden, dus het is verstandig om vooruit te plannen en ervoor te zorgen dat je extra ondersteuning krijgt. Deze stap in de behandeling is belangrijk en ondanks de aanvankelijke moeilijkheden, is het de moeite waard om vol te houden als je de bijwerkingen kunt verdragen. 

​

De Facebookgroep PMDD Nederland is een fijne plek voor ondersteuning, begrip en het horen van andere ervaringen van lotgenoten die door hetzelfde proces gaan (of die dit hebben meegemaakt). 

 

Hoe lang kan ik deze behandeling hebben? 

De maximale duur van het gebruik van een GnRHa-behandeling is 6 maanden, maar in de praktijk zien we dat hier regelmatig van afgeweken wordt. Zolang je HRT gebruikt, je het goed doet op het stabiele niveau van 'add-back'-hormonen en je wordt gecontroleerd op risico's, kan je deze behandeling voor onbepaalde tijd voortzetten. Chemische menopauze (vooral op jonge leeftijd) heeft risico's die kunnen worden verminderd of worden geëlimineerd door een stabiele toevoeging van HRT (oestradiol en progesteron). 

Er is meer onderzoek nodig naar de behandeling met GnRHa en PMDD, maar er zijn gynaecologen die een behandeling op lange termijn zullen aanbieden in plaats van door te verwijzen voor een operatie. 

 

Is er een bepaald moment in mijn menstruatiecyclus dat ik met de GnRHa-behandeling moet starten? 

Idealiter wordt de behandeling gestart tijdens de eerste vijf dagen van uw menstruatiecyclus. Na de eerste injectie kan je volgende menstruatie lichter zijn als normaal of je bloedt zelfs helemaal niet. De reden om de injectie heel vroeg in de cyclus te geven, is dat tijdens dit deel van je cyclus je hormoonspiegels laag zijn en de behandeling op tijd is om je cyclus af te vlakken voordat je weer je volgende ovulatie hebt. 

Uiteindelijk zullen je menstruaties stoppen voor de duur van je voorgeschreven kuur. Als je echter een gelijkmatige dosis hormonen 'toevoegt' (om jezelf te beschermen tegen opvliegers, nachtelijk zweten en verlies van botdichtheid en om de gezondheid van je hart en hersenen te behouden), kan je 'onttrekkingsbloedingen' krijgen. Als je bijvoorbeeld 10-14 dagen per maand een progestageenbehandeling krijgt, zal je aan het einde van deze kuur bloeden. Dit is geen menstruatie omdat je geen ovulatie hebt gehad maar het is een onttrekkingsbloeding. 

 

Je moet nog steeds anticonceptie gebruiken tijdens de behandeling met GnRHa. Bespreek met je specialist wat de meest geschikte methode voor jou is. 

Deze 'ideale starttijd' is niet altijd mogelijk - als je bijvoorbeeld ver van je specialist woont of een onregelmatige cyclus hebt - dit heeft geen invloed op de efficiëntie van de behandeling.  

 

Moet ik HRT gebruiken tijdens deze behandeling?  

Omdat ons vrouwenlichaam sommige hormonen echt nodig heeft om gezond te blijven, zal de specialist een stabiele continue doses oestrogeen (voor de gezondheid van botten en hart) en progesteron (om de risico's van een behandeling met alleen oestrogeen te voorkomen) moeten voorschrijven. Het slechte nieuws is dat je tijdens de eerste maand van toediening van deze hormonen bovenop je GnRH-analoog die je gebruikt, je de PMDD-symptomen opnieuw kunt ervaren. Het goede nieuws is dat een recente studie heeft uitgewezen.

Gebleken is dat deze door hormonen veroorzaakte "PMDD" ongeveer een maand duurt waarna de hersenen kunnen herstellen van de golf van hormonen en de symptomen zullen verdwijnen ondanks dezelfde dosering van hormonen. Dit is bemoedigend omdat het suggereert dat GnRH-analoog therapie met stabiele continue toevoeging van oestrogeen en progesteron een levensvatbare langdurige behandeling is die kan worden gebruikt totdat de patiënt de natuurlijke menopauze heeft (en niet noodzakelijkerwijs hoeft te leiden tot een chirurgische menopauze).  

​

GnRHa gebruik zonder HRT-toevoeging kan tot ongeveer zes maanden, daarna is botverlies (dunner worden van de botten) een risico. Na langdurig gebruik zonder HRT is het mogelijk dat de botdichtheid niet meer normaal wordt en u in de toekomst een risico loopt op osteoporose, daarom wordt HRT sterk aangeraden. 
 

Moet ik de chemische menopauze / GnRHa-behandeling uitproberen? Kan ik niet meteen voor een operatie kiezen? 

Sommige specialisten bieden dit aan, maar het wordt in geen enkele behandelingsrichtlijn aanbevolen.  

(1) Deze stap in de behandeling kan helpen bij het stellen van een juiste diagnose - als je eisprong wordt gestopt en je cyclus volledig wordt onderdrukt, zou je geen PMDD-symptomen moeten ervaren (hoewel je overgangsklachten kunt hebben als je onvoldoende oestrogeen HRT gebruikt ) dus als je nog steeds symptomen hebt, moet dit worden onderzocht. De operatie is levens veranderend en invasief, door deze stap van de behandeling over te slaan, bestaat het risico dat je de operatie ondergaat en er vervolgens achter komt dat je een PME (Premenstruele Exacerbatie) hebt van een andere aandoening die met een andere behandeling had kunnen worden behandeld. 

(2) Als je GnRHa uitprobeert, je dit verdraagt en je goed HRT toevoegt, kunt je hierop blijven als een langdurige (en omkeerbare) optie in plaats van een invasieve operatie te ondergaan en de chirurgische menopauze in te gaan. 

(3) Dit is een gelegenheid om te controleren of je via HRT goed kunt leven met stabiele hormoonspiegels. We begrijpen volledig de zorgen die mensen hebben bij het starten van HRT, vooral als je in het verleden negatief hebt gereageerd op hormoonbehandelingen. HRT kan echter helpen bij het verminderen of elimineren van veel fysieke risico's die gepaard gaan met de chirurgische menopauze en wordt daarom ook sterk aanbevolen om, waar mogelijk, HRT te gebruiken. Als je ervoor kiest om geen HRT te gebruiken, moet dit een weloverwogen beslissing zijn. 

Rekening houdend met deze punten, is het verstandig om de GnRHa-behandeling uit te proberen voordat je direct voor een operatie gaat. Het maakt om zeer goede redenen deel uit van de behandelrichtlijnen. Niemand wil een onnodige operatie ondergaan dus we raden je altijd aan om de officiële richtlijnen te volgen.